علم خواب به مطالعه جامع خواب و بیداری، مکانیسم‌های عصبی و فیزیولوژیکی آن، و اهمیت آن برای سلامت جسمی و روانی می‌پردازد و علمی بین رشته ای در راستای درمان و رفع اختلالات مرتبط با خواب است، در چند سال اخیر کلینیک های خواب دانشگاه علوم پزشکی مشهد بعنوان بزرگترین مراکز درمان اختلالات خواب در شرق کشور خدمات ارزشمندی را در زمینه درمان اختلالات خواب، کیفیت خواب و اثر بخشی و کار آمدی افراد به سرانجام رسانده اند، لذا طی هماهنگی واحد خبر وب دا و به دلیل اهمیت این حیطه بسیار مهم در عرصه سلامت و آشنائی بیشتر با برنامه های تخصصی این مراکز در برنامه تاریخ شفاهی با اساتید فلوشیپ شاغل در کینیک های خواب به گفتگو پرداخته ایم.
جناب آقای دکتر هادی اسدی پور متخصص نورولوژی و فلوشیپ خواب: بفرمایید از چه زمانی بصورت تخصصی وارد این عرصه شدید؟
من از 23 سال قبل در زمان تخصص نورولوژی با حضور در همایش ها و سمینارهای خواب به اهمیت و میان رشته بودن این علم علاقه مند شدم و تصمیم گرفتم که با گذراندن دوران فلوشیپ خواب بصورت تخصصی به این عرصه وارد شوم و بتوانم خدمات تخصصی علم خواب که مرتبط با سایر علوم پزشکی بود و دانستن آن برای مردم ضروری بود را ارائه نمایم.
در بیمارستان ابن سینا این کلینیک را راه اندازی کردیم ودر حال حاضر دارای امکانات و تجهیزات متنوعی در این کلینیک ها هستیم و علاوه بر ارائه کارهای درمانی، تحقیقاتی و پژوهشی و خدمات رسانی به بیماران به دلیل اهمیت این موضوع از سال 97 فلوشیپ خواب را نیز راه اندازی نموده ایم و در حال حاضر دانشگاه مشهد از دانشگاههای سر آمد کشور در زمینه تربیت فلوشیپ خواب است.
سندروم پای بی قرار چیست؟ از علت اختلالات شایع که در زمان خواب اتفاق می فتد؟
اختلال عصبی است که با تمایل شدید و غیرقابل کنترل برای حرکت دادن پاها همراه است. این احساس ناخوشایند معمولاً در زمان استراحت یا هنگام شب بدتر می‌شود و با حرکت دادن پاها تسکین می‌یابد و این اختلال می‌تواند به طور قابل توجهی کیفیت خواب و زندگی فرد را تحت تاثیر قرار می دهد و دربرخی از کودکان و بزرگسالان شایع است که به آن سندروم پای بی قرار می گویند و نباید از آن غافل باشند.
گاهی اوقات کمبود ذخایر آهن، خواب دیدن، استفاده از قهوه، باعث اختلال در خواب افراد می شوند. دیابت، فشار خون، سکته های قلبی و مغزی، مصرف غیر مجاز برخی داروها، از عوارض اختلالات خواب است و باید در سطح کلان برنامه ای مدون برای بهداشت خواب و پیشگیری از آن سرمایه گذاری کنیم و اختلالات رلا در سنین پایین شناسایی و درمان کنیم و بیمه ها نیز نقش حمایستی خود را داشته باشند.
خانم دکتر امینی بعنوان فوق تخصص ریه،و فلوشیپ خواب از رشته خواب و ارتباط آن با بیماریهای ریه بفرمایید؟
رشته خواب رشته جدیدی است، و در کل دنیا 50 سال است که شناخته شده است و جنبه های پزشکی آن خوشبختانه در ایران مورد توجه است و ایران جزو کشورهای پیشرو در زمینه درمان اختلالات خواب است و دانشگاه های تهران، شهید بهشتی و مشهد نیز در این زمینه در زمره برترین ها هستند.
علم خواب میان رشته ای است و به خیلی از حیطه ها مانند اعصاب، ریه، حوادث، افت اکسیژن و ...بستگی دارد.
اگرمتوسط عمر انسان ها را 75 سال در نظر بگیریم 25 سال آن را در خواب هستیم و اگر به موضوع بهداشت خواب اهمیت ندهیم عملکرد و کیفیت زندگی دچار چالش و سلامتی ما در معرض خطر قرار خواهد گرفت.
بنده فوق تخصص ریه هستم در سال 84 با نجام مطالعه دریافتیم که اکسیژن خون برخی از بیماران در زمان خواب دچار مشکل می شود و پس از آن کلینیک خواب در بیمارستان امام رضا (ع) را فعال کردیم و در آنجا به نتایج خوبی دست پیدا کرده ایم.
علت خور و پف در خواب را توضیح دهید؟
از هر 3 نفر در ایران یک نفر خور و پف در حین خواب دارد و بیشتر در آقایان شایع است، در واقع خورو پف یک علامت است برای بررسی اختلالات دیگر و افرادی که دارای این علامت هستند در صورت استمرار باید به کلینیک های خواب مراجعه کنند.
در واقع افرادی که دارای اضافه وزن، حساسیت های فصلی و فرم خاص صورت، سیگار و ...خستگی، استرس دارند خورو پف در آنان افزایش پیدا می کند.
اگر اختلال خورو پف با ورزش، وزن کم، و سبک زندگی بر طرف نشد و اگر معمولا در زمان بیدار شدن دچار سردرد هستند، اگر در زمان خواب دچار خورناس های طولانی می شوند نیاز به مراجعه به فلوشیپ خواب دارند که مورد اقدامات تشخیصی قرار بگیرند.
سرکار خانم دکتر افشاری: شما بعنوان متخصص طب فیزیکی و فلوشیپ خواب ارتباط رشته خودتان با خواب را توضیح بفرمایید:
رسیدگی به اختلالات خواب فیلد جدیدی است که ما تلاش می کنیم با در مان برخی از اختلالات برای داشتن خواب با کیفیت افراد تلاش کنیم تا در نتیجه آن عملکرد و کارایی، تعاملات اجتماعی، کاری و خانواده گی، یک فرد افزایش پیدا کند.
راننده گان، شیفت کارها، و همه افراد باید به خواب خود اهمیت دهند و در اولین فرصتی که شیفت کاری آنان به اتمام می رسند برای خواب خود برنامه ریزی کنند تا قسمتی از بیداری آنان در شب با خواب روز جبران شود.
یکی از مهمترین توصیه های ما این است، که هیچوقت خواب شب را از دست ندهید ولی در صورتی که بنا به شرایط کاری شب ها بیدار هستید حتما برای خواب و جبران کم خوابی برنامه ریزی منظمی داشته باشید.
قهوه هیچوقت جای خواب را نمیگیرد فقط مغز را برای مدتی کوتاه بین حالت خواب و بیداری نگه می دارد و در واقع باعث اختلال در خواب منظم می گردد.
بعد از شیفت های کاری از راننده گی تقریبا طولانی حتما پرهیز کنند چون تحقیقات نشان داده است که آمار تصادفات بعد از شیفت ها 7 برابر بیشتر از جمعیت عمومی است و این تصادفات هم معمولا در نزدیکی مقصد اتفاق می افتد.
نارکو لپسی چیست؟
یماری‌ای که باعث می‌شود افراد ناگهان به خواب روند، نارکولپسی یا حمله خواب نامیده می‌شود، این اختلال عصبی بر کنترل خواب و بیداری تأثیر گذاشته و باعث خواب آلودگی شدید روزانه و حملات ناگهانی و غیرقابل کنترل خواب در هر زمان و مکانی می‌شود و افرادی که دچار این بیماری هستند اصلا نباید رانند ه گی و خلبانی کنند.
در چند سال اخیر مباحث مربوط به غربالگری، معاینات دوره ای خصوصا برای رانندگان و ارتباط پوشش بیمه ای آنان جدی شده است و باید مورد توجه قرار گیرد.
جناب آقای دکتر کاوه شما بعنوان روانپزشک، فلوشیپ خواب و مسئول کلینیک خواب ابن سینا هستید از اقدامات اجرایی در این مرکز بفرمایید:
در دانشگاه علوم پزشکی مشهد هزینه های درمانی اختلالات خواب و هزینه های تست خواب با تعرفه دولتی و بسیار پایین برای بیماران اجرایی می گرد و هر ماه 250 بیمار دارای اختلال خواب در ابن سینا و امام رضا (ع) مورد بررسی متخصصین قرار می گیرند و 4 روز هفته این مراکز فعال است.
خواب طبیعی افراد چند ساعت است؟ و آیا تحقیقاتی هم در این زمینه اجرایی شده است؟
امارها نشان می دهد که 25 درصد از مردم در دوره ای از زندگی دچار اختلال در خواب می شوند و و در واقع خواب طبیعی از 11 شب تا 6 صبح است.
تحقیقات و مداخلات متعددی برای درمان خواب بر پایه غیر دارویی را مورد بررسی قرار دادیم و آموزش ها و همکاری های متعددی را با آموزش و پرورش برای ترویج بهداشت خواب برگزار کرده ایم.